De telefoonhoorn is een symbool geworden

Heb je weleens goed gekeken naar de knop waarmee je een gesprek aanneemt op je telefoon. Daar zie je een afbeelding van een telefoonhoorn. Als je zo oud bent als ik heb je deze nog wel in je hand gehad, maar geef je die in handen van een kind dan weet die niet wat deze er mee moet doen. Laat je aan dit kind een smartphone zien dan zal deze direct op het groene knopje met de telefoonhoorn drukken als de telefoon gaat. Het kind heeft al geleerd dat het symbool, wat voor hem geen herkenning meer heeft met een echt voorwerp, staat voor de telefoon aannemen. De telefoonhoorn lijkt in de verste verte niet op het apparaat waarmee je belt of de activiteit van het telefoneren. Beeldtaal, iconen en symbolen zijn belangrijk in communicatie.

Verschil tussen icoon en symbool

Voordat ik verder ga wil ik het verschil aangeven tussen een icoon en een symbool. Een symbool is een figuurlijke voorstelling van iets en geen letterlijke afbeelding. Symbolen worden vaak gebruikt voor dingen die niet echt tastbaar zijn. Bijvoorbeeld een hart wordt vaak gebruikt als symbool voor de liefde. Een icoon lijkt vaak wel op het ding of de activiteit waar het voor staat, maar is sterk vereenvoudigd en ontdaan van details om snel herkenbaar te zijn. Tevens wordt een icoon wordt ook vaak gezien als het beeld van een merk. Zie blog over iconen.

Kracht van een symbool

De kracht van het gebruik van een symbool is dat het universeel is en in elke taal en cultuur begrepen wordt. Als een symbool ergens voor staat wordt dit in het algemeen door iedereen en overal gebruikt. Symbolen zijn ook eeuwenoud en voordat deze echt goed en herkenbaar zijn gaat er wel wat tijd overheen. Er moet ook een soort stilzwijgende overeenkomst zijn over het gebruik van een symbool. Hierin zie je ook de kracht van herhaling. Iets dat je vaak ziet wordt herkenbaar.

Telefoonhoorn als symbool

Als je nu een icoon zou bedenken voor het aannemen van een telefoongesprek denk je dan direct aan de telefoonhoorn? Ik denk het niet. Je zal eerder een icoon gebruiken van iemand die spreekt of een icoon met een afbeelding van een oor. 

Het icoon met de telefoonhoorn is al gebruikt bij de introductie van de eerste iPhone in 2007 en bij de Android smartphones in 2009 gebruikten ze een afbeelding van een telefoontoestel. In die tijd was het een logisch keuze. Het is een duidelijk en herkenbaar beeld. Iedereen gebruikte zo’n telefoonhoorn als men ging bellen. Het icoon werd toen ook al een aantal jaar gebruikt als icoon bij telefoonnummers op websites.

Vanaf de introductie bij de iPhone in 2007 is er aan de afbeelding voor bellen wezenlijk niets meer veranderd. Met de groene knop neem je op en met de rode knop hang je op. Grappig is dat de termen opnemen en ophangen ook nog gerelateerd is aan dat analoge apparaat met die draaischijf en die hoorn aan een krulsnoer. Omdat nu het icoon voor bellen niets meer te maken heeft met een telefoon zoals we die van vroeger kennen is het een symbool geworden; een figuurlijke voorstelling van een gesprek tussen twee personen over een lange afstand. Op iedere telefoon -we hebben het ook niet meer over smartphone- wordt nu hetzelfde symbool gebruikt. Er is nooit een afspraak over gemaakt, maar toch gebruikt elk merk telefoon of besturingssysteem hetzelfde beeld. Er is een stilzwijgende overeenkomst en doordat iedereen elkaar nadoet en blijft herhalen is er herkenbaarheid. 

Zo werkt het dus als grafisch ontwerper ook als je met beelden en vormen vorm geeft aan communicatie. Je moet aan de verwachtingen voldoen en blijven herhalen, ik bedoel ik daarmee steeds dezelfde vormen gebrukken om herkenbaar te blijven. Misschien dat je dan ooit ergens symbool voor gaat staan.